Табыштама бергендер Чүй облусунун жергиликтүү өз алдынча башкаруусунун аткаруу органдары эсептелет.
Өнүктүрүү саясат институту “Элдин үнү жана ЖӨБ органдарынын жоопкерчилиги: бюджеттик процесс” Долбоорун (мындан ары – Долбоор) ишке ашырууда. Долбоор Швейцария Өкмөтү тарабынан каржыланат.
Долбоордун негизги максаты – жарандардын бюджеттик процесске катышуусун камсыздоо жана жеринде кызмат көрсөтүүнүн сапатын жогорулатуу максатында ЖӨБ органдарынын дараметин күчөтүү.
“2017-ЖЫЛДЫН БЮДЖЕТИН ТҮЗҮҮДѲ ЖАРАНДАРДЫН РЕАЛДУУ КАТЫШУУСУ” СЫНАГЫ
Сынактын максаты
Сынактын негизги максаттары:
Табыштама берүүчүлөр
Сынактын катышуучулары болуп Чүй облусунун жергиликтүү өз алдынча башкаруусунун аткаруу органдары эсептелет. Алар 2016-жылдын 1-апрелинен 1-июлуна чейинки мезгил аралыгында 2017-жылга жергиликтүү бюджеттин долбоору боюнча коомдук бюджеттик угууларды өткөрүшөт.
Тандоо критерийлери
Табыштаматар тиркелген материалдардын сапатынын негизинде да, ошондой эле ар бир муницпалитетте жарандык топтор менен кайра байланыштын негизинде да бааланмакчы.
Жеңүүчүлөр критерийлерге ылайык аныкталат.
Угуучулар алдында маалымат өнөктүгүн өткөрүүнүн сапаты. Боло турган угуулар тууралуу жарандарды маалымдоодо колдонулган механизмдердин санына жана түрүнө бөлүнөт. Баарынан көп механизмдерди колдонгон ЖӨБ органдарына жогору баллдар берилет. Жарандар бюджет долбоору тууралуу маалыматты алдын ала гана эмес, ошол финансы маалыматын түшүнүп, ага карата өз пикирин калыптандырганы да өтө маанилүү. Жарандар бюджетке карата өз мамилесин калыптандыра алдыбы же жокпу – муну бюджет долбооруна өзгөртүү боюнча жарандардан түшкөн сын пикирлердин жана сунуштардын санынан улам билсе болот.
КУда катышкан адамдардын саны жана жер-жерлерде өткөрүлгөн КУ саны. Көпчүлүк убакта муниципалитеттер КУларды шаардын борборунда же айыл аймактардын борбордук айылдарында гана уюштурулат, шаардын кичирайондорунун жана алыскы айылдардын жашоочулары көңүлгө алынбай келет. Ошондуктан жер-жерлерде өткөргөн КУлардын жана КУга катышкан адамдардын санына да көңүл бурулат.
БКС (бюджеттин кыскача сүрөттөлүшү) сапаты. БКС бюджеттин киреше жана чыгаша бөлүктөрү, андагы өзгөрүүлөр тууралуу маалымат катардагы жарандар үчүн канчалык түшүнүктүү болгонуна жараша бааланат. БКС сапаты жарандардын артыкчылыктарын сүрөттөөдө да билинет.
2017-жылга бюджет долбоору боюнча БКСта төмөнкүдөй негизги маалыматтар камтылыш керек:
БКСта 2017-жылдын бюджет долбоорундагы бардык өзгөрүүлөрдү 2016-жылдын бюджети менен салыштырып, пайыздар (%) менен чагылдыруу максатка ылайыктуу болмок. Эгерде бюджеттин кайсы бир беренесинин көбөйүшү (кыскарышы) 10 % ашса, анда кыскача сүрөттөлүшүндө тиешелүү түшүндүрмөлөр берилиш керек. Мындан тышкары БКСта кийинки жылы күтүлгөн бардык жаңы чыгашалар же артыкчылыктардын (саясаттын) өзгөрүшү чагылдырылып, алар муниципалитеттин бюджетине кандай таасирин тийгизе турганына түшүндүрмө берилсе жакшы болмок.
Маалыматты ийне-жибине чейин ачып берген презентациянын сапаты. Беренелердин тилкесинде пландалып жаткан кирешелер жана чыгашалар тууралуу маалыматтын ийне-жибине чейин чечмеленген деңгээли жамаат үчүн өзгөчө маанилүү. Бул атайын даярдыгы жок адамдардын түшүнүүсү үчүн бюджет тууралуу маалыматтын көрсөтмөлүүлүгү жана жеткиликтүүлүгү. АӨ презентациясында бюджет тууралуу маалымат канчалык жеткиликтүү жана түшүнүктүү болсо, бюджет тууралуу коомдук угуулардын темасына тиешеси жок суроолор да, АӨ дарегине ыктымал шектенүүлөр да ошончолук азыраак болот. Бул болсо калктын ЖӨБОга карата ишениминин артышына көмөктөшөт.
Бюджет долбооруна жарандардын комментарийлеринин таасир деңгээли. Сынактын катышуучулары калктын комментарийлеринин негизинде бюджет долбооруна киргизилген өзгөртүүлөрдү көрсөтүү мүмкүнчүлүгү боюнча да бааланат. ЖӨБО бюджет долбоору комментарийлерге ылайык кантип өзгөргөнүн көрсөтүп, бюджеттик каражаттардын кайра бөлүштүрүлүшүн, көбөйүшүн же азайышын белгилеш керек. Эгерде бюджет долбоору калктын комментарийине ылайык өзгөрсө, бөлүп көрсөтүлгөн өзгөртүүлөрү менен кайра каралган бюджеттин көчүрмөсү кошо берилиш керек. Өзгөртүүлөр кайсы бир нерсеге кошумча каражат бөлүүдө чагылдырылбайт. Бул максаттуу пайдалануунун детализациясы (мисалы, бул жылы кайсы көчөгө, ал эми кийинки жылы кайсы көчөгө жарык бериш керектигин көрсөтүү) болушу мүмкүн, же күтүлгөн үнөмдөөнүн эсебинен кайра бөлүштүрүү (мисалы, көрктөндүрүү боюнча иштерди кантип уюштуруш керектиги тууралуу маселени чечүүдө – квалификациясы төмөн ишчилерди жалдаш керекпи, же коомдук иштерди/ашар уюштуруу туура болобу). Ошондой эле бюджет долбоорундагы өзгөрүүлөр боюнча жарандардан канча жана кандай комментарийлер/сунуштар талкууланганын жана кайсылары кабыл алынганын көрсөтүү үчүн угуулардын протоколунун көчүрмөсүн берүүңүздү өтүнөбүз.
Кайра байланыштын сапаты. Угууларда айтылган бардык эле комментарийлер бюджетке киргизиле бербей турганын Долбоор мойнуна алат. Анткен менен калк эмне үчүн алардын комментарийлери эсепке алынбаганын билиши керек. Кайра байланыштын сапаты эмне үчүн алардын комментарийлери киргизилип-киргизилбегени тууралуу жарандарга канча түшүндүрмө кантип берилгенинин негизинде бааланат. Көңүл колдонулган механизмдердин санына жана түрүнө бөлүнөт. Баарынан көп механизмдерди колдонгон ЖӨБ органдарына жогору баллдар берилет.
Жергиликтүү бюджеттин реалдуулугу. Баллдар коомдук угууларга чыгарылган бюджет долбоору чыныгы финансылык абалды тагыраак чагылдырган катышуучуларга берилет. Бул 2017-жылдын бюджет долбоорунда 2016-жылдын бекитилген бюджетине салыштырмалуу өз киреше булактардын (салыктык жана салыктык эмес кирешелер) пайыздык көбөйүшүнүн (азайышынын) негизинде бааланат. Эгерде бюджеттин көбөйүшү 10 % ашса, анда максималдык балл алыш үчүн бюджеттин кыскача сүрөттөлүшүндө кирешенин мындай өсүшүнө түшүндүрмө берилиш керек.
Бюджет долбоорунда калктын кеңири катмарынын артыкчылыктарынын чагылдырылышы. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары иш жүзүндө калкка коомдук кызматтарды жеткирүүчү болуп эсептелет. Бюджет болсо кызмат көрсөтүүлөрдүн планы. Пландоодо коомдук кызматты керектөөчүлөрдүн пикирлери жана чыныгы керектөөлөрү эсепке алынганы маанилүү. Калктын артыкчылыктарын изилдөө мүмкүнчүлүктөрдүн, биринчи кезекте каржынын чектелүү болгонунан улам актуалдуу болуп турат. Буга байланыштуу жергиликтүү бюджеттин каражаттарын өзгөчө ири инвестицияларга (мисалы, кийинки жылы эмне кылыш керек деген чечим кабыл алууда: клубдун имаратын ремонттош керекпи, же акчаны таштанды тазалоо үчүн техника сатып алууга жумшаган туура болобу? Бул жылы кайсы көчөгө, ал эми кийинки жылы кайсы көчөгө жарык бериш керек? Көрктөндүрүү боюнча иштерди кантип уюштуруш керек – квалификациясы төмөн ишчилерди жалдаш керекпи, же коомдук иштерди/ашар уюштуруу туура болобу?) дагы да натыйжалуу бөлүштүрүү үчүн ЖӨБОга калктын артыкчылыктарын изилдөө сунушталып келет. Артыкчылыктар чогулуш, курултай, депутаттар менен жолугушуу, ЭКБА, сурамжылоо, жарандардын кайрылуусун жана даттанууларын анализдөө ж.б. учурларда аныкталышы мүмкүн.
Бюджет долбоорунда стратегиялык, программалык жана башка документтердин чагылдырылышы. Ар бир ЖӨБ органында көрсөтүлүп жаткан кызматтардын сапатын арттыруу максатында өнүктүрүүгө багытталган мамлекеттик жана жергиликтүү программаларды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу боюнча өз функциялары, ыйгарым укуктары жана милдеттемелери бар. Мындай документтер деп мамлекеттик стратегиялар, программалар, социалдык-экономикалык өнүктүрүүнүн жергиликтүү пландары, ошондой эле биргелешкен аракеттер планы жана сапатты жогорулатуу, калкты жергиликтүү өз алдынча башкарууга тартуу боюнча ЖӨБ органдарынын иш планын сүрөттөгөн башка документтер эсептелет.
Сынактын жалпы байге фонду – 400 000 сом. Байге фонду Швейцария Өкмөтү тарабынан каржыланган “Элдин үнү жана ЖӨБ органдарынын жоопкерчилиги: бюджеттик процесс” долбоору аркылуу түзүлдү.
Сынактын жеңүүчүлөрүнө гранттар төмөнкү тартипте ыйгарылат:
Шыктандыруучу байгелер: ар бири – 30 000 сом өлчөмүнө чейин.
Байге каражаттары жергиликтүү жамаат менен ЖӨБО бирге аракеттешүүсүн жакшыртууга, анын ичинде коомдук иш-чараларды өткөрүүгө арналган жабдууну сатып алуу үчүн колдонулушу мүмкүн. Жабдуулар тѳмѳндѳгүдѳй болушу мүмкүн:
Сынактык комиссия
Жеңүүчүлөрдү Конкурстук комиссия аныктайт. Комиссия төмөнкү өкүлдөрүнөн турат:
Жергиликтүү өз алдынча башкаруу иштери жана этностор аралык мамилелер боюнча мамлекеттик агенттиги
Комиссия түшкөн материалдарды карап чыгат жана табыштамаларды берген акыркы мөөнөттөн кийин бир айдын ичинде жеңүүчүлөрдү аныктайт.
Долбоордук табыштаманы берүү мөөнөтү
Табыштамаларды «Элдин үнү жана ЖӨБ органдарынын жоопкерчилиги: бюджеттик процесс» долбоорун ишке ашырган Өнүктүрүү саясат институтунун кеңсесине 2016-жылдын 1-августтан 15-августуна чейинки мезгилде бериш керек.
Сынакты өткөрүүнүн тартиби
Финансы министрлиги жалпы мамлекеттик салыктардын болжолдуу ченемдерин жана теңдештирүү гранттардын болжолдуу суммасын ЖӨБ органдарына берет – 2016-жыл 31-майга чейин
ЖӨБ органдары 2017-жылга бюджеттин баштапкы долбоорун түзүшөт – 2016-ж. май-июнь
ЖӨБ органды 2017-жылдын бюджетинин баштапкы долбоору боюнча КУ өткөрүшөт – 2016-ж. май-июнь
КУлар өткөндөн кийин ЖӨБ органдары бюджеттин баштапкы долбооруна кошумчаларды жана өзөрүүлөрдү киргизет жана жергиликтүү кеңешке макулдашууга жөнөтөт – 2016-ж. май-июнь.
ЖӨБ органдары макулдашылган бюджеттин баштапкы долбоорун белгиленген мөөнөттө райондук финансы бөлүмүнө тапшырышат – 2016-ж. май-июнь
ЖӨБ коомдук бюджеттик угууларга даярдык көрүүнүн жана өткөрүүнүн алкагында иштелип чыккан (тандоо критерийлерине өзгөчө көңүл буруңуз) документтердин көчүрмөлөрүн, фотоматериалдарды жана колдонулган көрсөтмөлүү агитациянын үлгүлөрүн ж.б. чогултат, табыштаманы толтурат жана Өнүктүрүү саясат институтуна конкурска катышуу үчүн жиберет – 2016-ж. август
Сынактын жыйынтыгын чыгаруу, белектерди тапшыруу – 2016-ж. август-сентябрь
Табыштамаларды Долбоордун адиси Азамат Мамытовго төмѳнкү дарек боюнча берүүңүздү өтүнөбүз: Бишкек ш., Үсөнбаев көч., 44, тел: (312) 97 65 30 / 31 /32, (факс) 97 65 29 же эл. дарек AMamytov@dpi.kg
